Historia KPP - Komenda Powiatowa Policji w Wejherowie

Zakończenie pierwszej wojny światowej wiązało się nie tylko z ukoronowaniem 123 letniej walki o niepodległość, lecz również było początkiem ogromnych przemian, tworzeniem instytucji państwowych, w tym także odpowiedzialnych za utrzymanie ładu i porządku publicznego.

24 lipca 1919 r. sejm RP przyjął projekt ustawy o powołaniu Policji Państwowej stwarzający podstawy prawne do zorganizowania organów bezpieczeństwa w tym terenowych jednostek policyjnych tj. komend wojewódzkich i powiatowych.

Komendant Policji Państwowej Okręgu Pomorskiego insp. Zygmunt Wiza Rozkazem nr 2 z dnia 27 lipca 1920 roku utworzył na terenie powiatu wejherowskiego Komendę Powiatową Policji Państwowej w Wejherowie. Pierwsza siedziba komendy mieściła się przy ul. Strzeleckiej 13, obecnie znajdują się tam mieszkania prywatne. Po utworzeniu KPPP Wejherowo pierwszym komendantem został podkomisarz Mieczysław Stanisławski, który pełnił tę funkcję do 1926 roku. Jego następcą został aspirant Konstanty Kauss. W 1928 roku w wyniku utworzenia powiatu morskiego z siedzibą w Wejherowie na czele Policji stanął komisarz Stanisław Grzybek, którego w 1937 r. zastąpił komisarz Leon Graczyk, który piastował to stanowisko, aż do wybuchu drugiej wojny światowej. Pierwsze wzmianki o istnieniu i dyslokacji urzędów policyjnych podległych KPPP Wejherowo dotyczą 1921 r. i wówczas w jej skład wchodziło początkowo 12 posterunków, które mieściły się w następujących miejscowościach:

• 1. Wejherowo-miasto
• 2. Wejherowo-dworzec
• 3. Luzino
• 4. Zamostne
• 5. Strzebielino
• 6. Gdynia
• 7. Mały Kack
• 8. Wielki Kack
• 9. Wysoka
• 10. Kętrzyno
• 11. Niepoczołowice
• 12. Żarnowiec

W okresie dwudziestolecia międzywojennego liczba posterunków i innych urzędów policyjnych ulegała częstym zmianom, jedną z przyczyn tego stanu rzeczy była ciągła zmiana terytorialna granic powiatów i gmin. I tak w 1924 r. zlikwidowano posterunki graniczne w Kętrzynie i Niepoczołowicach i na ich miejsce powstały posterunki w miejscowościach Linia, Strzepcz, ponadto w Kielnie i Redzie, natomiast posterunek Żarnowiec przeszedł w obręb powiatu puckiego, a w związku z dynamicznym rozwojem Gdyni powstały nowe posterunki w Kolibkach i Chyloni.

W 1928 r. Komendzie Powiatowej PP w Wejherowie podlegało najwięcej urzędów policyjnych w całym okresie swojej działalności tj.:

• 1. Komisariat PP-Gdynia
• 2. Posterunek PP- Wejherowo
• 3. Posterunek PP-Puck
• 4. Posterunek PP- Wysoka
• 5. Posterunek PP-Chylonia
• 6. Posterunek PP-Strzepcz
• 7. Posterunek PP-Darżlubie
• 8. Posterunek PP-Pogórze
• 9. Posterunek PP-Strzebielino
• 1O. Posterunek PP-Wielki Kack
• 11. Posterunek PP-Mały Kack
• 12. Posterunek PP-Luzino
• 13. Posterunek PP-Zamostne
• 14. Posterunek PP-Żarnowiec
• 15. Posterunek PP-Kielno
• 16. Posterunek PP-Sławoszyno
• 17. Posterunek PP-Reda
• 18. Posterunek PP-Hel
• 19. Posterunek PP-Karlikowo
• 20. Posterunek PP-Strzelno

Oprócz zwykłych urzędów policyjnych powołano również posterunki specjalne, do których zaliczały się posterunki kontrolne i punkty przepustowe na granicach. Miały one za zadanie kontrolę ruchu granicznego pod kątem przemytu czy nielegalnego przekraczania granicy. W

1924 r. w kontroli granicznej na terenie podległym KPPP Wejherowo odpowiedzialne były:

• 1.Posterunek dworzec - Wejherowo
• 2.Posterunek graniczny- Mały Kack
• 3.Posterunek graniczny- Wielki Kack
• 4.Posterunek graniczny- Luzino
• 5.Posterunek graniczny- Strzebielino
• 6.Posterunek graniczny- Wysoka
• 7.Posterunek graniczny- Zamostne
• 8.Posterunek graniczny- Kolibki

W tym samym roku powstał Korpus Ochrony Pogranicza, który przejął częściowo obowiązki od Policji, lecz organy policyjne usytuowane na terenach pogranicznych angażowano do ochrony granic przy współpracy z KOP i Strażą Graniczną.

Po wejściu w życie ustawy o Policji Państwowej w 1919r. zatrudnionych było w Policji 15619 funkcjonariuszy w tym 404 oficerów. Szczytowy stan etatowy Policja Państwowa osiągnęła w 1924 r., służyło wówczas 49 tys. funkcjonariuszy. Jeśli chodzi o stany etatowe KPPP Wejherowo to liczba zatrudnionych f-szy była przede wszystkim związana z częstą zmianą terytorialną granic powiatu wejherowskiego jak i powiatów ościennych. W 1922 r. na 68 etatów w całym rejonie służyło 62 funkcjonariuszy.

Kolejne dane pochodzą z 1926 r. i tak na 15 posterunkach służyło 79 f-szy na 82 etatów.

Największą obsadę KPPP Wejherowo miała w 1928 r., kiedy w 19 posterunkach i jednym komisariacie w Gdyni służyło 142 f-szy na 165 etatów ogółem. Od 1934r. aż do wybuchu drugiej wojny światowej Komendzie Powiatowej PP w Wejherowie podlegało 10 posterunków, w których pełniło służbę ok. 79 f-szy.

UMUNDUROWANIE I WYPOSAŻENIE

Policja państwowa była organizacją o charakterze wojskowym, jednolicie umundurowaną i uzbrojoną. Zgodnie z zarządzeniem z dnia 2.03.1920 r. Ministra Spraw Wewnętrznych w porozumieniu z Ministrem Spraw Wojskowych wszyscy funkcjonariusze zostali ubrani w mundury o granatowym kolorze oraz srebrne i niebieskie dystynkcje. Zgodnie z powyższym w dniu 5.01.1928 r. Komendant Powiatowy Policji Państwowej w Wejherowie aspirant K.Kauss zawiadamiał Komendanta Wojewódzkiego Policji w Toruniu:

„... Wszyscy f-sze posiadają kompletne umundurowanie po części już znoszone, lecz dosyć dobrze utrzymane. Zaznaczyć trzeba, że spodnie daleko prędzej się znoszą, przeto byłoby celowym, aby funkcjonariusze przynajmniej raz na trzy lata otrzymali jedną parę spodni dodatkowo.”

W dziedzinie uzbrojenia stan techniczny w okresie dwudziestolecia międzywojennego nie zawsze był najlepszy. I tak w 1926 r. w KPPP Wejherowo nie dysponowała środkami transportu, oprócz jednego roweru, konia i bryczki. Znacznie lepsza była sytuacja w wyposażeniu w broń palną. Na 79 f-szy karabiny produkcji niemieckiej posiadało 78 osób, natomiast pistolety i rewolwery posiadało 54,4% stanu osobowego. Rok później policja wejherowska otrzymała dodatkowo rowery oraz pewną ilość karabinów produkcji austriackiej Mannlicher wz. 95. i Mossin wz. 91 oraz rewolwery systemu Orygies.

CHARAKTERYSTYKA PRZESTĘPCZOŚCI

Jak wynika z zachowanych materiałów archiwalnych, dotyczących przestępczości na terenie działania KPPP Wejherowo w 1932 r. odnotowano ogółem 2237 przestępstw z czego najwięcej:

kradzieży-796,

kradzieży z włamaniem 256.

Porównując skalę przestępczości z 1932r. do kolejnych lat, uwagę zasługuje na 1938r., kiedy na przestrzeni 6 lat przestępczość w powiecie wejherowskim wzrosła o 14 procent do 2594 przestępstw. Oto niektóre z wybranych przestępstw odnotowanych we wspomnianym roku:

- zniewaga i czynna napaść na urzędnika i funkcjonariusza 45

- ciężkie uszkodzenie ciała 50

- rozbój zwykły-6

- rozbój w bandzie-l

- kradzieże kieszonkowe-18

- kradzieże środków 10komocji-120

- nielegalne przekroczenie granicy-99

- kradzieże mieszkaniowe-l 51

Powyższe zestawienie obrazuje jak duży wpływ na ilość przestępstw w powiecie wejherowskim miało jego przygraniczne położenie, gdzie nielegalne przekroczenie granicy stanowiło 8,4 procent ogólnej liczby przestępstw.

Bardzo niewiele informacji dotyczy losów policjantów w tym wejherowskich podczas kampanii wrześniowej 1939 r. oraz okresu okupacji. Z zachowanych archiwaliów wynika, iż większość policji została ewakuowana na wschód, jedynie część policji województwa pomorskiego i policja stołeczna pozostały w miejscach stałego stacjonowania. Na Pomorzu dotyczyło to również policjantów z KPPP Wejherowo, gdyż policjanci z tego terenu nie mogli się wycofać ze względu na ofensywę wojsk niemieckich, która przerwała łączność i kontakt z pozostałą częścią kraju.

Po formalnym rozwiązaniu 15.08.1944 r. Policji Państwowej, powołano dekretem z dnia 7.10.1944 r. Milicję Obywatelską.12 marca 1945 r., po wyzwoleniu Wejherowa spod okupacji niemieckiej, powstał Komitet Obywatelski z inicjatywy którego utworzono Komisariat Milicji Obywatelskiej na czele którego stanął Antoni Strożek. Nieco później powstała w Wejherowie Komenda Powiatowa MO na czele której stanął ppor. Zygmunt Sztamborski. z siedzibą przy ul. 3 Maja nr 49, gdzie teraz mieści się Ognisko Pracy Pozaszkolnej.

Wykaz Komendantów Powiatowych Policji w Wejherowie w latach 1945-2016:

• 1. ppor. Zygmunt Sztamborski - od dn. 15.04.1945 - 04.02.1947
• 2. por. Roman Kaczorek - od dn. 1.07.1947 - 05.09.1948
• 3. por. Władysław Kuryło - od dn. 01.04.1948 - 30.04.1952
• 4. kpt. Eugeniusz Malak - od dn.15.06. 1952 - 30.06.1957
• 5. kpt. Bronisław Bączkiewicz - od dn. 01.07.1957 - 30.04.1962
• 7. mjr Leonid Mikuczewski - od dn. 01.04.1965 - 30.06.1972
• 8. mjr Gustaw Lisiecki -od dn. 01.07.1972 -31.05.1975
• 9. mjr Krzysztof Mularczyk - od dn. 01.06.1975 - 30.09.1981
• 10. mjr Jerzy Zamojski -od dn. 16.10.1981 -31.08.1989
• 11. mjr Kazimierz Janaś -od dn. 01.09.1989 -16.03.1990
• 12. kom. Adam Zbrzeski - od dn. 16.03.1990 - 16.08.1993
• 13. podinsp. Franciszek Pizuński - od dn. 01.10.1993 - 30.04.1994
• 14. mł. insp. Andrzej Kaszubowski- od dn. 01.05.1994 - 31.03.1998
• 15. mł. insp. Bogusław Guziuk - od dn. 01.04.1998 - 15.02.2003
• 16. mł. insp. dr Cezary Tatarczuk - od dn. 17.02.2003 -1.04.2006
• 17. nadkom. Tomasz Ziemann - od 02.04.2006 -18.02.2007
• 18. mł. insp. Mariusz Mocek - od 19.02.2007 - 14.02.2010
• 19 insp. Krzysztof Lawer - od 15.02.2010 - 23.09.2015
• 20 insp. Beata Perzyńska  - od 24.09.2015 - 18.02.2021
• 21 insp. Ireneusz Szmurło - od 19.02.2021 - 11.02.2022
• 22.podinsp. Robert Ronduda od 12.02.2022 (p.o.)

ZARYS WYBRANYCH ZMIAN ORGANIZACYJNYCH POLICJI WEJHEROWSKIEJ W LATACH 1945-2005

Rozkazem Organizacyjnym nr 10/51 z dnia 9.08.1951 r. Komendanta Wojewódzkiego MO w Gdańsku, w Komendzie Milicji Obywatelskiej powiatu morskiego zorganizowano punkt kontrolny w miejscowości Reda na rozwidleniu dróg do Wejherowa i Gdyni.

Rozkazem Organizacyjnym nr 2/52 z 15 listopada 1952 r., Komendant Wojewódzki MO w Gdańsku utworzył w powiecie wejherowskim Drużynę Konwojowo-Operacyjną.

Rozkazem Organizacyjnym nr 8/53 z dnia 29.10.1953 r., Komendanta Wojewódzkiego MO, odłączono gromadę Wielki Kack i gminę Chwaszczyno z powiatu wejherowskiego i włączono do Komendy Miejskiej w Gdyni.

Rozkazem Organizacyjnym nr 038/57 z dnia 19.12.1957 r. Komendanta Wojewódzkiego MO w Komendzie Powiatowej Policji w Wejherowie przemianowano grupy dzielnicowych na Posterunki Miejskie tworząc stanowisko Komendanta Posterunku.

Zarządzeniem Organizacyjnym nr 0153 Ministra Spraw Wewnętrznych z dniem 1.08.1983 r. Komendę Miejską MO w Wejherowie postanowiono zmienić na Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych w Wejherowie tworząc stanowisko Szefa Rejonowego Urzędu.

Wraz z wejściem w życie nowej Ustawy o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 r., utworzono Komendę Rejonową Policji w Wejherowie, a następnie w związku z reformą administracyjną kraju od dnia 1 stycznia 1999 r. powstała Komenda Powiatowa Policji w skład której wchodziły do dnia 31.12.2011 roku następujące jednostki Policji:

• 1. Komisariat Policji Wejherowo – Śmiechowo
• 2. Komisariat Policji Rumia
• 3. Komisariat Policji Reda
• 4. Posterunek Policji w Luzinie
• 5. Posterunek Policji w Gniewinie
• 6. Posterunek Policji w Choczewie
• 7. Posterunek Policji w Lini
• 8. Posterunek Policji w Szemudzie
• 9. Posterunek Policji w Łęczycach

Obecnie od dnia 1 stycznia 2012 roku powstały dwa nowe Komisariaty Policji z połączenia czterech Posterunków Policji. Tak więc struktura jednostki przedstawia się następująco:

• Komisariat Policji w Rumi
• Komisariat Policji w Redzie
• Komisariat Policji w Szemudzie, w którego skład wchodzi : Zespół Patrolowo - Interwencyjny i Dzielnicowych z siedzibą w Strzepczu
• Komisariat Policji w Gniewinie w którego skład wchodzi : Zespół Patrolowo - Interwencyjny i Dzielnicowych z siedzibą w Choczewie
• Posterunek Policji w Luzinie
• Posterunek Policji w Łęczycach

ZAKOŃCZENIE

Powyższe opracowanie jest tylko próbą przedstawienia działalności policji wejherowskiej po odzyskaniu niepodległości, aż po dzień dzisiejszy. Obecna sytuacja jest diametralnie inna niż przed wybuchem drugiej wojny światowej, a wynika to przede wszystkim z przesunięcia granicy państwowej na zachód, co nie wiąże się z problemem ruchu granicznego, przemytu itp. jednak niektóre kategorie przestępstw tj. przeciwko życiu, zdrowiu i mieniu są jednak ponadczasowe i nadal stanowią określony problem i wyzwanie dla Policji i lokalnej społeczności.

Ponadto wpływ na pozytywny obraz funkcjonariuszy wśród mieszkańców mają oczywiście ludzie tworzący jej policyjny korpus wywodzący się zwłaszcza z lokalnej społeczności, a co się z tym wiąże rozumiejącej jej odrębność i specyfikę.

Opracowanie opiera się na dokumentach znajdujących się w Archiwach Państwowych w Bydgoszczy, Gdańsku, KWP Gdańsk KPP Wejherowo oraz ze zbiorów prywatnych.

Opracował:  podkom. Rafał Winnicki
aktualizacja kierownictwa: asp. Anetta Potrykus